Historia miasta

     Początki Łeby sięgają X wieku, najstarszy znany dokument pochodzi z 1282 roku. Prawa miejskie Łeba uzyskała w 1357 roku. Miasto ulokowane było wówczas po zachodniej strome rzeki nad samym brzegiem Bałtyku. Codzienne życie miasteczka to stała walka jego mieszkańców z wszechobecnym tutaj piaskiem i częstymi powodziami od strony morza. 11 stycznia 1558 roku potężny sztorm zalał miasto i spowodował tak wielkie zniszczenia, że mieszkańcy zdecydowali się zbudować całkowicie od podstaw nowe miasto w miejscu odległym o 2 kilometry na południowy wschód od poprzedniego, po drugiej stronie rzeki. W 1580 roku pozostałości pierwotnej Łeba nazywanej teraz Starą, zostały zasypane piaskiem. Na przestrzeni wieków Łeba podlegała różnym władcom, na początku XIV wieku wraz z Pomorzem Gdańskim przeszła pod panowanie osławionego Zakonu Krzyżaków, w 1466 roku wróciła do Polski, aby po kilkunastu latach przejść w lenno książąt zachodniopomorskich. Kolejno Łebą władała Brandenburgia, Prusy i Niemcy, aby po zakończeniu II Wojny Światowej w 1945 roku powrócić do Polski.

     Przez całe stulecia swojej historii. Łeba rozwijała się jako małe miasto rybackie, a później portowe w cieniu wielkich wydarzeń europejskich. Czasami jednak była świadkiem tworzącej się historii. W dniach 17 i 18 maja 1627 roku na wysokości Łeby doszło do kilku potyczek pomiędzy polską flotą w skład której wchodziły 4 okręty między innymi galeony KRÓL DAWID i WODNIK a flotą szwedzką składającą się z kilkunastu okrętów, który korzystając ze znacznej przewagi dążyły do zniszczenia polskich okrętów. Nasze okręty dzięki sprawnym manewrom nie pozwoliły na okrążenie i nie dopuściły do abordażu. Szwedom mimo znacznej przewagi nie udało się ich zniszczyć lub uszkodzić. W czasie wojny siedmioletniej, podczas trzeciego oblężenia Kołobrzegu, Rosjanie utworzyli tutaj swój główny skład zaopatrzeniowy i bazę. W maju i czerwcu 1761 roku na redzie portu prowadzono rozładunek rosyjskich statków, które przywoziły prowiant i wyposażenie dla swojej armii. Oblężony Kołobrzeg wysłał mały desant morski, który usiłował zniszczyć rosyjskie magazyny w Łebie.

     W XVIII wieku do Łeby docierały statki z całego Bałtyku, przeciętnie po 20 – 30 każdego roku, przeładunki towarów odbywały się na morzu u ujścia rzeki. Rozwój żeglugi spowodował zapotrzebowanie na nowe statki, które zaczęto budować w Łebie. W XIX wieku pojawiło się sporo statków holenderskich i angielskich, a raz nawet z USA. Rekordowy był 1860 roku kiedy do Łeby zawinęło aż 93 statki. Rozwój komunikacji kolejowej spowodował w drugiej połowie XIX wieku zmniejszenie roli i znaczenia transportu morskiego, liczba statków z towarami ograniczyła się do kilkunastu rocznie. Łeba stała się głównie portem rybackim, mimo braku prawdziwego portu, rolę tę spełniało naturalne ujście rzeki Łeby do morza. Stałe zapiaszczanie ujścia rzeki, i jego przesuwanie się utrudniało rozwój żeglugi i rybołówstwa.

     Przez cały XIX wiek mieszkańcy Łeby dopraszali się w Berlinie o budowę portu. Budowę popierała również pruska marynarka wojenna, która zamierzała utworzyć port wojenny na jeziorze Łebsko. Dopiero w 1886 roku rozpoczęła się budowa zakończona ostatecznie w 1908 roku. Już po kilku latach okazało się, że krótkie drewniane falochrony i głębokości w porcie szybko stały się niewystarczające dla potrzeb gwałtownie rozwijającego się rybołówstwa. Port rybacki w Łebie przed II wojną światową miał olbrzymie znaczenie dla niemieckiego rybołówstwa. Jako najdalej na wschód wysunięty port niemiecki często był wykorzystywany przez rybaków z F 7 innych przystani. Bywało, że oprócz 60 macierzystych, cumowało tutaj jeszcze do 170 kutrów z Kołobrzegu, Dziwnowa, Świnoujścia i Darłowa. Od 1936 roku ponownie rozpoczęto obsługę statków handlowych, których przychodziło do portu po kilkanaście każdego roku.

     Na przestrzeni okresu międzywojennego powstało kilka planów przebudowy portu, najbardziej imponujący pochodzi z 1938 roku i przewidywał budowę nowego blisko kilometrowej długości nowego falochronu zachodniego, który miał być przesunięty o 680 metrów na zachód i wydłużenie wschodniego. Port miał przekształcić się w wielką bazę rybołówstwa i był niemiecką ripostą na ukończoną przez Polaków w 1938 roku budowę nowoczesnego portu rybackiego w pobliskim Władysławowie. Prace miały rozpocząć się wiosną 1940 roku. Wybuch II wojny światowej spowodował, że skończyło się tylko na planach.

     Otwarcie w 1869 roku szosy z Lęborka do Łeby, a następnie w 1899 roku połączenia kolejowego spowodowało powstanie w Łebie kąpieliska morskiego i napływ kuracjuszy. Dla obsługi przyjezdnych w 1904 roku zbudowano istniejący do dzisiaj dom kuracyjny i rozpoczęto budowę dzielnicy willowej. W okresie międzywojennym Łeba stała się prawdziwą kolonią artystyczną, na letnie plenery ściągali nad morze liczni artyści. Mocno związany z Łeba był Max Pechstein – jeden z najbardziej znanych niemieckich malarzy XX wieku, który tworzył i mieszkał tutaj w latach 1921-45. Przed wyjazdem do Niemiec w 1945 roku namalował dla pierwszego polskiego proboszcza obraz Madonny Morskiej, który do dzisiaj można oglądać w miejscowym kościele.

Jarosław Gburczyk

     Bogato ilustrowane opracowanie dziejów miasta od czasów najdawniejszych do roku 1945. Zawiera 20 rozdziałów czasowych i tematycznych oraz ponad 500 zdjęć i widokówek.

Jarosław Gburczyk – urodzony w 1963 roku na Pomorzu Gdańskim. Do roku 1989 mieszkaniec Łeby. Pasjonat historii tego pięknego miasteczka i autor opracowania „Historia Łeby”.

https://historialeby.pl.tl/

Mariusz Baar

     Licencjonowany przewodnik turystyczny lęborskiego koła PTTK. Wszystkim odwiedzającym naszą pomorską ziemię, pokażę piękno otaczającego nas krajobrazu i architektury. Opowiem o miejscach, ludziach i wydarzeniach, o kulturze i historii regionu. Zapraszam do odwiedzenie mojej bogato ilustrowanej strony internetowej, z historiami o Łebie jak i całej okolicy.

https://reiseleiter-leba.eu/